تمدید دسترسی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی بین‌المللی و چالش‌های تأمین مالی
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دکتری تخصصی ایران (ph.D info)، به نقل از خبرگزاری مهر در مردادماه سال جاری، پس از ۵ سال، دسترسی دانشگاه‌های ایران به پایگاه‌های علمی بین‌المللی به صورت آزمایشی و موقت برای دو ماه امکان‌پذیر شد. این دسترسی، با هدف حمایت از پژوهشگران، اساتید و دانشجویان در حال حاضر در آستانه پایان است و تا پایان هفته جاری به اتمام خواهد رسید. با این حال، چالش اصلی تأمین مالی این دسترسی همچنان پابرجاست.
اقدامات اولیه برای پرداخت بدهی‌ها
در اواخر سال ۱۴۰۱، با مجوز مقام معظم رهبری، ۱۰۰ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی برای تجهیز آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های دانشگاه‌ها برداشت شد. از این میزان، ۱۰ میلیون یورو برای پرداخت بدهی‌های دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی بین‌المللی در نظر گرفته شد. از مجموع بدهی ۲۷ میلیون یورویی که طی ۱۲ سال گذشته جمع شده بود، با مذاکرات سنگین، ۸ میلیون یورو پرداخت و بدهی تسویه شد.
برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای دانشگاه‌ها
به گفته دکتر محمد حسن‌زاده، رئیس ایرانداک و شورای تأمین منابع علمی کشور، در این مدت، پایگاه «الزویر» با همکاری ایرانداک کارگاه‌های آموزشی متعددی برای پژوهشگران، رؤسای کتابخانه‌ها، دانشجویان و اساتید برگزار کرده است. این کارگاه‌ها به منظور آشنایی با ابزارهای جدید، مانند هوش مصنوعی اسکوپوس (Scopus AI)، برگزار شده‌اند.
نیازسنجی و تمدید دسترسی
دکتر حسن‌زاده اعلام کرد که در حال حاضر ایرانداک در مرحله جمع‌بندی نیازهای دانشگاه‌ها قرار دارد. برخی از دانشگاه‌ها درخواست‌های خود را برای خرید اشتراک ارائه داده‌اند و تلاش‌ها برای تمدید دسترسی تا چند روز آینده ادامه دارد. با این حال، خرید اشتراک سالانه به تصمیم نهایی دانشگاه‌ها و توان مالی آن‌ها وابسته است.
چالش تأمین مالی اشتراک‌ها
دکتر حسن‌زاده تأکید کرد که تأمین مالی اشتراک‌ها نیازمند حمایت جدی دولت است. دانشگاه‌ها ممکن است مشکلاتی در بودجه داشته باشند و نتوانند هزینه اشتراک پایگاه‌های علمی را پرداخت کنند. به همین دلیل، پیشنهاد شده است که برای سال‌های آینده ردیف بودجه‌ای متمرکز برای خرید اشتراک‌ها در نظر گرفته شود.
۲۰ دانشگاه بزرگ خواهان خرید اشتراک
به گفته دکتر حسن‌زاده، تاکنون ۲۰ دانشگاه بزرگ اعلام نیاز به خرید اشتراک پایگاه‌های علمی کرده‌اند، اما توان مالی محدودی برای پرداخت هزینه‌ها دارند. این دانشگاه‌ها عمدتاً تحت نظارت وزارت علوم هستند و تأمین مالی آن‌ها همچنان چالش‌برانگیز است.
لزوم ایجاد ردیف بودجه متمرکز برای سال‌های آینده
رئیس شورای تأمین منابع علمی کشور بر لزوم ایجاد ردیف بودجه متمرکز برای خرید اشتراک‌ها تأکید کرد. وی اشاره کرد که بدون تأمین مالی پایدار، مشکل دسترسی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی همچنان پابرجا خواهد ماند و احتمال قطع دوباره دسترسی وجود دارد.
نتیجه‌گیری:
مشکل دسترسی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی بین‌المللی موضوع جدیدی نیست و بیش از یک دهه است که دانشگاه‌های ایران با این چالش مواجه‌اند. برای حل این مشکل به صورت دائمی، نیاز به تأمین مالی پایدار و ایجاد ردیف بودجه مشخص برای خرید اشتراک‌های علمی وجود دارد.
